Παιδική κακοποίηση: «Το Μυστικό της Οικογένειας»

Ένα άρθρο από την κα Άννα Βασιλάκη Ψυχολόγο που αξίζει να διαβάσατε..

  

Η παιδική κακοποίηση ή αλλιώς αποκαλούμενη ως το «μυστικό της οικογένειας» αποτελεί μία πληγή για την σύγχρονη κοινωνία, που δυστυχώς εμφανίζεται όλο και πιο συχνά. Το φαινόμενο έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, αποτελώντας ένα παγκόσμιο πρόβλημα με σοβαρές και απρόβλεπτα τραυματικές συνέπειες για τη ζωή των θυμάτων.

Το παιδί που έχει υποστεί οποιουδήποτε τύπου κακοποίηση, μεταμορφώνεται σε έναν ενήλικα με προβλήματα υγείας, καθώς και δυσκολία στη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων. Ψυχικές παθήσεις, εθισμός σε ουσίες ή και αλκοόλ καθώς και 

αυτοκτονικός ιδεασμός, περιλαμβάνονται  ανάμεσα στις αρνητικές συνέπειες που συνοδεύουν τα θύματα, εφ' όρου ζωής. Ένα δυσάρεστο ενδεχόμενο αποτελεί η αναπαραγωγή του βιώματος από το θύμα στη μελλοντική οικογένεια του, με αποδέκτες τα παιδιά του.

Η κακοποίηση του παιδιού εμφανίζεται συχνότερα εντός του οικογενειακού πλαισίου (συχνά με τη μητέρα σε παθητικό ρόλο- στάση ανοχής, αποδοχής) και δεν έχει διάκριση φύλου. Συνήθως διαπράττεται από άτομα που το παιδί εμπιστεύεται και γνωρίζει (μέλη οικογένειας, λοιποί συγγενείς, φροντιστές).

Οι κύριες μορφές της κακοποίησης των παιδιών

Α. Παραμέληση

Η παραμέληση αφορά την εσκεμμένη ή εκούσια αποτυχία των γονέων να προσφέρουν και να παρέχουν τα απαραίτητα για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Συνίσταται από τη σωματική παραμέληση που χαρακτηρίζεται από έλλειψη τροφής, ένδυσης και καθαριότητας καθώς και από την εκπαιδευτική που περιλαμβάνει την απουσία εκπαιδευτικού πλαισίου. Επίσης αποτελείται από τη συναισθηματική παραμέληση που δύναται να εκφρασθεί με το«σύνδρομο του αμέτοχου θεατή» (έκθεση του παιδιού σε ενδο-οικογενειακή βία για μακρόχρονο διάστημα χωρίς το ίδιο να υφίσταται σωματικές κακώσεις) και συμπεριφορές όπως υποτίμηση του παιδιού, απόρριψη, έλλειψη στοργής-τρυφερότητας, απομόνωση και τρομοκρατία. Η ιατρική παραμέληση περιλαμβάνει την απουσία ιατρικής φροντίδας που θέτει σε κίνδυνο την υγεία ή και τη ζωή του παιδιού.

Επισημαίνεται ότι οι κύριες ενδείξεις της παραμέλησης είναι η έλλειψη αύξησης βάρους, η μανιώδης όρεξη (παιδί που ζητιανεύει), η κλοπή φαγητού, η κουρασμένη όψη, η ατονία, η παραμελημένη εξωτερική εμφάνιση (σκισμένα ρούχα) και η ιατρική περίθαλψη (σωματικά ή οδοντικά προβλήματα), η κυκλοφορία χωρίς γονέα /κηδεμόνα τις νυχτερινές ώρες και τα προβλήματα συμπεριφοράς (αντικοινωνικότητα, επιθετικότητα).

Β. Συναισθηματική κακοποίηση

Η συναισθηματική κακοποίηση περιλαμβάνει τη απόρριψη του παιδιού καθώς και την άρνηση κάλυψης των συναισθηματικών αναγκών του με άμεσους ή έμμεσους τρόπους και είναι δύσκολο να εντοπιστεί. Συμπεριφορές όπως μείωση, τρομοκρατία, απομόνωση, εκμετάλλευση, υπερβολικές απαιτήσεις των γονέων και εξαπόλυση απειλών απαρτίζουν σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο της συναισθηματικής κακοποίησης. Οι συνέπειες για το παιδί είναι αρνητικές καθώς εκφράζονται με συμπεριφορές όπως βίαια ξεσπάσματα και τάση για καταχρήσεις.

Επισημαίνεται ότι οι κύριες ενδείξεις της συναισθηματικής κακοποίησης είναι η αλλαγή στην αυτοεκτίμηση του παιδιού, οι υπερβολικές φοβίες, οι ψυχοσωματικές ασθένειες (στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι), οι εφιάλτες, οι εναλλαγές συμπεριφοράς από μεγάλη επιθετικότητα σε μεγάλη παθητικότητα.

Γ. Σωματική κακοποίηση

Ως σωματική κακοποίηση χαρακτηρίζεται ο εκ πρόθεσης τραυματισμός του παιδιού από τον γονέα /κηδεμόνα. Η συγκεκριμένη μορφή κακοποίησης είναι συχνή καθώς οι γονείς αδυνατούν να αντιληφθούν τα όρια στο θέμα επιβολής της τιμωρίας και ελέγχου του εαυτού τους. Η επιβολή σωματικής τιμωρίας σε βρέφη και μικρά παιδιά αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τη σωματική υγεία ακόμα και τη ζωή.

Ενδεικτικά χαρακτηριστικά της σωματικής κακοποίησης είναι οι πληγές, οι εκδορές, οι μώλωπες, τα εγκαύματα (π.χ. πέλμα του βρέφους), τα κατάγματα, τα σημάδια από χαστούκια, τα τσιμπήματα, τα διαστρέμματα, οι εξαρθρώσεις, οι κακώσεις από τράνταγμα σε βρέφη. Σε συναισθηματικό επίπεδο μπορεί να εκδηλωθεί με τάσεις φυγής, με απομόνωση, με φόβο για ενδεχόμενη επικοινωνία του ιατρού/ υπευθύνου με τους γονείς.

Δ. Σεξουαλική κακοποίηση

Η σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει την εξαναγκαστική συμμετοχή του παιδιού σε ολοκληρωμένη ή μη σεξουαλική πράξη, αποπλάνηση, θωπεία, επιδειξιομανία και πορνογραφία. Η συγκεκριμένη μορφή κακοποίησης εμπλέκει στενή σχέση «θύματος- θύτη» που συχνά περιορίζεται στο οικογενειακό περιβάλλον. Οι συνέπειες στην ανάπτυξη του παιδιού είναι πολλές και αρνητικές.

Η σεξουαλική κακοποίηση είναι πιθανό να εκδηλωθεί σε σωματικό επίπεδο με πόνο και αιμορραγία στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, με λερωμένα εσώρουχα, με βραδινή ενούρηση και ύπαρξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενης ασθένειας. Σε συναισθηματικό επίπεδο είναι δυνατό να παρουσιάσει ενδείξεις όπως οι φοβίες, οι απότομες αντιδράσεις στο άγγιγμα, οι ψυχοσωματικές ασθένειες και η ασυνήθιστή σεξουαλική συμπεριφορά σε δυσαρμονία με την ηλικία του παιδιού.

Οι λόγοι της γονεϊκής κακοποίησης

• Γονείς που έχουν κακοποιηθεί ως παιδιά (θύματα αιμομικτικών σχέσεων και ξυλοδαρμών).

• Γονείς με γνώση ως μοναδικού τρόπου διαπαιδαγώγησης του παιδιού τη σωματική τιμωρία.

• Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.

• Προβλήματα περιόδου ζωής (ανεργία, ασθένεια, μετανάστευση)

• Χρήση ουσιών- Αλκοολισμός.

• Ψυχικές διαταραχές.

• Κοινωνική απομόνωση.

• Περιορισμένες νοητικές ικανότητες.

• Συναίσθημα βαθιάς ανεπάρκειας και μη αποδοχής του γονεϊκού ρόλου.

Ενδεικτικές Συμβουλές ως προς τους Γονείς

Σε περίπτωση οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης η οικογένεια ή το ευρύτερο περιβάλλον πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό. Οι παρακάτω συμβουλές δεν είναι δυνατό να αντικαταστήσουν την ψυχοθεραπεία και να επιλύσουν το πρόβλημα.

Ο γονέας είναι σημαντικό να εξηγεί στο παιδί τις συναισθηματικές συνέπειες της πράξης του στους άλλους.

Αποφυγή της σωματικής βίας με τη μορφή τιμωρίας στο παιδί. Σε περίπτωση επιβολής τιμωρίας είναι σημαντικό αυτή να συζητηθεί, ώστε το παιδί να κατανοήσει πλήρως το λόγο της.

Αποφυγή αρνητικών χαρακτηρισμών που μειώνουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού (πχ. είσαι άχρηστος).

Επιβράβευση για τις συναισθηματικές, προσωπικές και κοινωνικές κατακτήσεις του παιδιού κατά περίπτωση.

Τα παιδιά σπανίως κακοποιούνται μία φορά μόνο. Εάν το παιδί ξαφνικά αλλάξει συμπεριφορά (π.χ. από κοινωνικό γίνει αποσυρμένο, ή εκδηλώσει έντονη αποστροφή προς συγκεκριμένο μέλος της οικογένειας που μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή αγαπούσε, ή ζωγραφίσει σκίτσα με διογκωμένα γεννητικά όργανα) είναι σημαντικό να μην αγνοηθεί και να διερευνηθεί περαιτέρω. Σε περίπτωση που πέσει στην αντίληψη σας πιθανή κακοποίηση και το παιδί απευθυνθεί σε εσάς ακούστε αυτά που επιθυμεί να εκμυστηρευθεί, εμπιστευθείτε το και προσπαθήστε να μεταδώσετε αισθήματα ηρεμίας και ασφάλειας. Απευθυνθείτε άμεσα σε παιδίατρο και στις αρμόδιες Αρχές (εισαγγελέας, αστυνομία). Οι αρμόδιες Αρχές πρέπει να γνωρίζουν το όνομα του παιδιού, την ηλικία, την περιοχή διαμονής και τις ενδείξεις κακοποίησης για να προβούν σε ανάλογες ενέργειες. Η καταγγελία μπορεί να είναι ανώνυμη.

Στις περιπτώσεις κακοποίησης τα παιδιά υποφέρουν όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχολογικά εφ' όρου ζωής και γι' αυτό το λόγο είναι μείζονος σημασίας να παρέχεται βοήθεια στο παιδί και την οικογένεια από ομάδα ειδικών (παιδίατρος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, παιδοψυχίατρος). Στη συνέχεια κρίνεται κατά πόσο είναι απαραίτητη η μεταφορά του παιδιού σε ασφαλές πλαίσιο διαμονής που μετέπειτα ακολουθείται από ψυχοθεραπεία παιδιού και γονέων. Το κόστος της κακοποίησης για την παιδική ψυχή είναι τεράστιο και καταστροφικό καθιστώντας τη συμβολή μας για την εξαφάνιση της πολύτιμη και αναγκαία!

Βασιλάκη Άννα

Ψυχολόγος

BSc, MSc Health Psycholo

Πηγή: http://www.lovebaby.gr